Polikistik over sendromu (PKOS), kadınlarda hormonal dengesizliklere ve üreme sistemi problemlerine yol açan yaygın bir endokrin bozukluktur. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist oluşumu ile karakterizedir ve düzensiz adet döngüleri, aşırı tüylenme, akne, fazla kilo gibi belirtilerle kendini gösterebilir.Fonksiyonel tıp yaklaşımıyla doğal hormon (biyoeşdeğer) ilaçları ile tedavi yöntemleri oldukça başarılıdır.
PCOS’u metabolik sendromun bir parçası olabilir. Hasta metabolik sendrom varlığı açısından mutlaka değerlendirilmelidir.
Metabolik sendrom, genellikle birlikte ortaya çıkan ve kalp-damar hastalıkları ile diyabet riskini artıran bir dizi metabolik bozukluğu tanımlar. Bu bozukluklar arasında yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, yüksek trigliserid seviyeleri, düşük HDL (iyi kolesterol) seviyeleri ve karın çevresinde fazla yağ birikimi (abdominal obezite) bulunur. Metabolik sendromun teşhis edilmesi, kişilerin kalp hastalığı, inme ve tip 2 diyabet gibi ciddi sağlık sorunlarına yakalanma riskini artırdığı için önemlidir.
Metabolik Sendrom Kriterleri
Metabolik sendromun tanısı için genellikle aşağıdaki beş risk faktöründen en az üçünün bir arada bulunması gerekir:
- Abdominal obezite: Karın bölgesinde yağ birikimi (erkeklerde bel çevresinin 94 cm, kadınlarda ise 80 cm üzerinde olması).
- Yüksek tansiyon: Kan basıncının 130/85 mmHg veya üzerinde olması ya da tansiyon düşürücü ilaç kullanımı.
- Yüksek kan şekeri: Açlık kan şekerinin 100 mg/dL veya üzerinde olması ya da diyabet tedavisi görüyor olmak.
- Yüksek trigliserid seviyesi: Trigliserid seviyesinin 150 mg/dL veya üzerinde olması ya da bu durumu kontrol altına almak için ilaç kullanımı.
- Düşük HDL (iyi kolesterol) seviyesi: Kadınlarda 50 mg/dL’nin, erkeklerde ise 40 mg/dL’nin altında olması.
Metabolik Sendromun Nedenleri ve Risk Faktörleri
Metabolik sendromun kesin nedeni tam olarak bilinmese de obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve genetik faktörler riskin artmasında önemli rol oynar. Özellikle bel çevresindeki yağlanma, vücudun insüline direnç göstermesine yol açarak kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olur. İnsülin direnci, metabolik sendromda temel bir rol oynar ve vücudun glukozu etkili bir şekilde kullanmasını engeller.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Belirtileri
- Düzensiz adet döngüleri
- Aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Akne ve yağlı cilt
- Saç dökülmesi ve erkek tipi kellik
- Kilo alımı veya obeziteye yatkınlık
- Yumurtlamada düzensizlik veya yumurtlamanın olmaması
- Kısırlık sorunları
- Her bir yumurtalıkta 20 adet yumurta kisti olması
- Depresyon ve anksiyete
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Neden Olur?
PKOS’un kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve insülin direnci gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Yüksek insülin seviyeleri yumurtalıklarda fazla androjen üretimine yol açarak hormon dengesizliklerine sebep olabilir.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Tedavi Yöntemleri
- Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile kilo kontrolü polikistik over sendromunun tedavisinde en önemli basamaktır. Ayrıntılı bilgi için kliniğimizle irtibata geçebilirsiniz.
- İlaç tedavisi: Hormonal dengesizlikleri düzenlemek için öncelikle biyoeşdeğer doğal hormon tedavileri, doğum kontrol hapları, insülin duyarlılığını artıran ilaçlar, tüylenmeyi azaltıcı ilaçlar kullanılabilir.
- Doğurganlık tedavisi: Yumurtlamayı teşvik edici ilaçlar, aşılama veya tüp bebek tedavisi.
- Cerrahi müdahale: Laparoskopik over cerrahisi, diğer tedavi yöntemlerine yanıt alınamadığında tercih edilebilir. Kliniğimizde uygulanmaktadır.
Polikistik Over Sendromu Teşhisi Nasıl Konulur?
PKOS teşhisi için kadın doğum uzmanı tarafından yapılan jinekolojik muayene, hormon testleri, ultrason incelemesi ve hastanın tıbbi geçmişi değerlendirilir. Özellikle adet düzensizlikleri, androjen hormonu seviyelerinde yükselme ve yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist varlığı teşhis kriterleri arasındadır. Polikistik over hastalığı, sık görülen böbrek üstü bezi hastalıkları (konjenital adrenal hiperplazi) ile karışabilir. Ayırıcı tanı için gerekli testler mutlaka her polikistik over sendromu şüphesi olan hastaya uygulanmalıdır.
Polikistik Over Sendromu Olanlar Hamile Kalabilir Mi?
Evet, PKOS olan kadınlar uygun tedavi ile hamile kalabilir. Yumurtlama düzeninin sağlanması ve hormonal dengenin korunması için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. İlaç tedavisi, aşılama ve gerektiğinde tüp bebek yöntemleri ile gebelik sağlanabilir.
Polikistik Over Sendromu Yaşayanlar Nelere Dikkat Etmelidir?
- İnsülin direncini azaltmak için sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz yapmak.
- Kilo alımını kontrol altında tutmak.
- Stres yönetimi için rahatlama teknikleri uygulamak.
- Düzenli olarak doktor kontrollerine gitmek.
Polikistik Over Sendromuna Hangi Besinler İyi Gelir?
- Lifli gıdalar: Sebzeler, tam tahıllar, yulaf gibi lif içeriği yüksek besinler.
- Sağlıklı yağlar: Zeytinyağı, avokado, fındık gibi sağlıklı yağ kaynakları.
- Protein kaynakları: Baklagiller, yumurta, balık, tavuk.
- Antioksidan zengini gıdalar: Meyveler, yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler.
- Düşük glisemik indeksli karbonhidratlar: Kan şekerini dengede tutmaya yardımcı olur.
Polikistik Over Sendromu Olan Kişi Ne Yapmalı?
Polikistik Over Sendromu ile ilgili daha fazla bilgi almak ve fonksiyonel tıp yaklaşımı ile kişisel bir tedavi planı oluşturmak için uzman bir doktordan yardım almak çok önemlidir. Hormonal denge, üreme sağlığı ve yaşam tarzı değişiklikleri üzerine detaylı bir değerlendirme ve bireysel bir yol haritası için Işıl hocadan destek alabilirsiniz.
Gebelik Döneminde Polikistik Over Sendromunun Etkileri
Polikistik over sendromu (PCOS), gebelik sırasında bazı komplikasyon risklerini de artırabilir. PCOS’lu gebelerde şu riskler daha yüksek olabilir:
- Gebelik Diyabeti: PCOS’lu kadınların insülin direnci eğilimi nedeniyle hamilelik sırasında kan şekerinde artış olabilir. Şeker yükleme testi gebeliğin ilk haftalarında yapılmalıdır.
- Yüksek Tansiyon (Preeklampsi): PCOS’lu hamile kadınlarda, gebelikte yüksek tansiyon riski daha yüksektir. Sıkı bir tansiyon kontrolü yapılmalıdır.
- Düşük Riski: PCOS, düşük yapma riskini artırabilir; bu nedenle hamilelik süreci boyunca doktor kontrolü önemlidir.
Polikistik Over Sendromu Olan Kadınlar İçin Gebeliğe Hazırlık
PCOS’lu kadınlar gebe kalmadan önce yaşam tarzı değişiklikleri, doktor gözetiminde ilaç tedavisi ve düzenli kontroller ile doğurganlıklarını artırabilirler. Sağlıklı bir kiloya ulaşmak, dengeli bir diyet uygulamak, stres yönetimi ve düzenli egzersiz, hormon seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olur.
Sonuç olarak, PCOS gebe kalmayı zorlaştırabilir, ancak tedavi seçenekleri ile çoğu kadın başarılı bir şekilde hamile kalabilir ve sağlıklı bir gebelik süreci yaşayabilir.
Doç. Dr. Işıl Köleli
2004 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu ve 2019 yılında doçent unvanını aldı. Kariyeri boyunca özellikle ürojinekoloji, tüp bebek ve genital estetik cerrahisi alanlarında uzmanlaşarak, birçok ulusal ve uluslararası bilimsel yayına imza attı. 2022 yılında Antalya Eğitim Araştırma Hastanesi’nde Tüp Bebek Ünitesi’nin kurulumunda ve Ürojinekoloji ile Pelvik Rekonstrüktif Cerrahi polikliniğinin açılışında aktif rol aldı. Hâlen Antalya’daki özel muayenehanesinde genital estetik, ürojinekoloji, tüp bebek ve ileri düzey cerrahi alanlarında hizmet vermektedir. Evli ve üç çocuk annesidir.
